ŻYCIE
Wacław III Przemyślida, czes. Václav, niem. Wenzel (ur. 6 października 1289, zm. 4 sierpnia 1306 w Ołomuńcu) Wacław III Czeski (ur. 6 października 1289, zm. 4 sierpnia 1306, Ołomuniec) z dynastii Przemyślidów, król węgierski w latach 1301-1304, król czeski w latach 1305-1306, tytularny król polski (niekoronowany) w latach 1305-1306.
POCHODZENIE
Wacław III był drugim synem pod względem starszeństwa (trzecim dzieckiem i jedynym synem, który dożył wieku dorosłego) króla czeskiego - Wacława II i pochodzącej z rodu Habsburgów Guty.
REZYGNACJA Z WĘGIERSKIEGO DZIEDZICTWA, WOJNA W POLSCE I ŚMIERĆ WACŁAWA II
W 1304 r. Wacław II zmuszony był zbrojnie interweniować na Węgrzech, jednak nie zdoławszy zmusić przeciwnika do decydującej bitwy, wobec groźby najazdu Albrechta Habsburga na Czechy, ostatecznie wycofał się z powrotem, zabierając ze sobą syna, insygnia koronacyjne królów węgierskich oraz grupę miejscowych możnych jako zakładników, co zresztą ostatecznie pogrążyło popularność Przemyślidów.
Jednocześnie, dzięki pomocy węgierskich wrogów Wacława, po Małopolsce zaczęły krążyć wojska Władysława Łokietka, który jeszcze w 1304 r. zajął Wiślicę. Wprawdzie Wacławowi udało się odeprzeć koordynowany z dwóch stron najazd Albrechta Habsburga i Karola Roberta, lecz coraz pewniejsze wydawało się, że trzech tronów Przemyślidzi nie są w stanie utrzymać.
21 czerwca 1305 r. Wacław II niespodziewanie zmarł, pozostawiając w rękach szesnastoletniego syna szczelnie otoczone czyhającymi na błąd wrogami państwo.
SAMODZIELNE RZĄDY WACŁAWA III, PRZYGOTOWANIA DO INTERWENCJI W POLSCE
Młody król rządy rozpoczął od odsunięcia od władzy doradców ojca z Piotrem Aspeltem na czele. Głównymi pomocnikami Wacława III zostały osoby młodego pokolenia – kanclerz Piotr Angeli oraz rycerz Rajmund z Lichtenburga, którzy (według kronik) mieli na niego demoralizujący wpływ, co miało w krótkim czasie doprowadzić do upadku potęgi Przemyślidów.
Biorąc pod uwagę powyższy fakt, pierwsze posunięcia polityczne Wacława III można jednak uznać za udane. W sierpniu 1305 r. król zawarł mianowicie pokój z Albrechtem Habsburgiem w zamian za zwrot zastawionego wcześniej przez cesarstwo Chebu.
Również w stosunkach z Węgrami doszło do uspokojenia, na skutek zrzeczenia się przez Wacława pretensji do tronu na rzecz księcia dolnobawarskiego - Ottona Wittelsbacha (król oddał mu m.in. węgierskie klejnoty koronne), który teraz stanął na czele opozycji antyandegaweńskiej. Dzięki temu Wacław III wyplątał się z konfliktu węgierskiego, nie tracąc przy tym okazji do zemsty na przeciwniku. Innym sukcesem Wacława było wydanie swojej siostry Anny za księcia Karyntii i Tyrolu – Henryka, co umożliwiło mu znalezienie sojusznika na wrogim dotychczas terenie.
Fatalnie za to układała się sytuacja w Polsce, gdzie usamodzielnili się książęta kujawscy, sandomierszczyznę i większość ziemi krakowskiej opanował Władysław Łokietek, zaś do Wielkopolski wkroczyły konkurujące ze sobą oddziały Henryka III Głogowskiego i Bolesława III Rozrzutnego (obaj ostatni przyjęli zresztą tytuły "dziedzica Królestwa Polskiego"). Tylko dzięki ich wzajemnej rywalizacji rządy czeskie w Polsce nie uległy jeszcze całkowitej likwidacji.
Do ostrych walk doszło zwłaszcza na Kujawach, gdzie interesów Wacława pilnował starosta Paweł z Pausteina. Ostatecznie, dzięki mediacji Krzyżaków, w styczniu 1306 r. udało się zawrzeć rozejm.
Polski, w przeciwieństwie do Węgier, Wacław III nie zamierzał jednak odpuszczać. 5 października 1305 r. młody Przemyślida zawarł małżeństwo z córką księcia cieszyńskiego, Mieszka – Wiolą Elżbietą, co miało zapewnić czeskiemu monarsze sojusz z książętami górnośląskimi. Następnie król wszedł w kontakty z Krzyżakami i Brandenburgią.
Szczególnie kontakty z tymi ostatnimi miały okazać się groźne, gdyż Wacław, nie widząc szans utrzymania w swoich rękach odległego Pomorza Gdańskiego, zdecydował się układem z 8 sierpnia 1305 r. odstąpić to terytorium Askańczykom w zamian za bliższą Czechom Miśnię.
Ostatecznie (z nieznanych przyczyn) układ nie wszedł w życie, ale fakt kupczenia częścią dziedzictwa nie przyniósł Wacławowi nowych zwolenników.
Wiosną 1306 r. realna władza Wacława w Polsce skurczyła się do kilku ośrodków nieopanowanych jeszcze przez krążące po kraju oddziały Władysława Łokietka, Henryka Głogowskiego i Bolesława Legnickiego i jasne stało się, że tylko interwencja zbrojna może ten stan zmienić.
ZAMORDOWANIE WACŁAWA III W OŁOMUŃCU, BILANS JEGO PANOWANIA
Przygotowującego się do wyprawy na Polskę Wacława III, zaskoczyła skrytobójcza śmierć w Ołomuńcu na Morawach z rąk najemnego niemieckiego żołnierza – Konrada z Dotensteinu, który zadał odpoczywającemu (w gościnie u komornika morawskiego Albrechta ze Sterberga) królowi trzy ciosy mieczem.
Nigdy nie dowiedziano się, na czyje zlecenie działał morderca, gdyż ten - natychmiast po schwytaniu - został zabity. Oskarżenia kierowane w kierunku króla niemieckiego Albrechta Habsburga, Władysława Łokietka, czy też odsuniętych od władzy możnych czeskich, na zawsze muszą więc pozostać w sferze przypuszczeń zwłaszcza, że wszelkie ewentualne ślady zostały skutecznie zatarte na skutek rabunku, jakiego dopuścili się żołnierze na wieść o śmierci króla.
Wacław III był ostatnim władcą czeskim z dynastii Przemyślidów, rządzącej Czechami przeszło sześć wieków (licząc od legendarnego Przemysła). Wprawdzie żył jeszcze przyrodni brat Wacława II, książę opawski - Mikołaj I, od którego wywodziła się linia książąt śląskich (wygasła dopiero w 1521 r.), ale ponieważ książę pochodził spoza małżeńskiego związku Przemysła Ottokara II, nie miał żadnych praw do następstwa w Pradze.
Rządy Wacława III są zazwyczaj postrzegane przez historyków negatywnie. Czyni się młodego, wykształconego władcę (znał język czeski, niemiecki, węgierski i łacinę) odpowiedzialnym za upadek imperium ojca, nie zwracając uwagi na to, że już za życia Wacława II niezwykle agresywna polityka spowodowała izolację polityczną Przemyślidów.
Powrót
